Ad magnificum Petrum Medicem Florentinum
carmina
Antonii Geraldini Amerini liber carminum ad magnificum
Petrum Medicem Florentinum optimatem de Republica
Florentina bene meritum
1.
Ipse grandaeuum Cytherea proles
Portat Aeneas humeris parentem
Inter ardentis Phrygiae ruinas
Graia per arma.
5 Lassus hunc templo Cereris uetusto
Ilium incensum repetens reliquit
Inter armatas Danaum cateruas
Inter et enses.
Hostibus Teucros rapuit penates,
10 Vexit et Troiae piceis carinis
Sacra per Scyllae rabiem uoracis
Perque Charybdin.
Haec tamen postquam solio receptus
Victor Aeneas fuit in Latini,
15 Coniugis pulchro recubans uenustae
Pectore liquit.
Vrbis at lumen Medices Etruscae
Petre, qui caros acie penates
Lyncea dulcis patriae tueris
20 Hostis ab ense,
Tu geris Tuscam uigilans parentem
Mente quam nulla pateris quiete
Consulens rebus patriae teneri,
O pia proles.
25 Hanc foues ulnis placidus benignis,
Semper hanc spectas oculis apertis,
Ne quis insultu ueniens iniquo
Vulneret hostis.
Tuta iam Cosmi meritis supremis
30 Illa nunc gratis humeris recumbit
Filii, et multis meritis superba
Fulget in orbe.
Gesta tu celsi sequeris parentis,
Petre, dum nullum renuis laborem,
35 Vt pares longam patriae salutem
Atque triumphos.
Sueuit ut Cosmus pater ille magnus,
Indiae notus populis, Iberis
Accolis cultus Scythiae et madentis
40 Gentibus Austri,
Artium priscos reuocas honores
Et faues diuae studiis Mineruae,
Praemiis doctas renouas Athenas
Litore Etrusco.
45 Audit orator fluuium sonantem;
Arnus at sentit celebres poetas,
Tuscus ut uates Tiberis canentes
Audiit olim.
Sume quod ludens hilaris iuuenta
50 Numini fausto Medicis dicaui,
Thraciae chordas citharae sonoras
Pollice pulsans.
Pignus hoc nostri minimum laboris
Accipe, et uultu relegens amico
55 Mitis afflatu faueas benigni
Sideris instar.
Versibus clemens Iouis aura nostris,
Delii sidus placidum fauentis,
Lene sis astrum Paphiae serenae
60 Mercuriique.
2. ad diuam uirginem Mariam quae Florentiae nuntiata nuncupatur
Aeterna o genitrix regis Olympici,
Quem tu uirgineo pectore concipis,
Tunc cum dixit "aue" nuntius angelus,
Virgo, es praecipuum numen Etruriae,
5 Hic cunctis celebris gentibus Italis,
Hic felix et ades gentibus exteris,
Concedisque pia uoce petentibus
Optatum auxilium siderea manu.
Tyrrhenum decoras lampade lucida
10 Hac uirgo populum culta sub aede; nunc
Hic maior tripodis numine Delphici
Ara est, cornigeri nobilior dei
Haec fonte est Libyco, denique quercubus
Dodonaeque sacris notior omnibus.
15 Templis ditior haec est Epidauriis
Delubris Iouis et maior Olympii.
Exustos aliquos febribus aridis
Tu sanas manibus fausta salubribus,
Aestus abiiciens artubus igneos
20 Aetnaeis nimium persimiles iugis.
Morborumque abigis pestiferam luem,
Si quando incubuit pectoribus uirum
Vel contagio uel temporis impii
Execranda sitim uis rabidam ciens,
25 Fibras luctificis ignibus ambiens.
Contractos rigidis articulis foues,
Distendens solitum membra per ordinem,
Claudis restituis officium pedum,
Vt rectis hilares passibus ambulent,
30 Et caecis tenebras luminibus fugas.
Obtusos aliis diua aperis fauens
Sensus, ut patulis auribus audiant.
Clausis eloquium fundis ab oribus
Caelesti nimium nectare dulcius,
35 Et quod melle magis tangit Hymettio.
Horum lingua potest findere marmora,
Plumbis uisa mihi obtusior omnibus.
Te clamat miseris nauita uocibus,
Si uidit uariis fluctibus aequora
40 Spumosisque uadis cana tumescere,
Conuoluique nigris aestibus omnia,
Visis flaminibus naufragium timens;
Auscultasque uirum uota precantium,
Siue hi uulneribus letiferis iacent
45 Perfossi galeis non capita abdita
Securis, uel habent pectora saucia
Non sananda manu siue Melampica
Chironis uel ope, aut arte Machaonis.
Audis diua preces pectore supplici
50 Effusas hominum extrema uidentium et
Mortis supplicium, nocte natantibus
Iam iam luminibus luce sub ultima.
Haec miranda facis, uirgo perinclyta,
Quae Lesboa nequit iungere barbitos
55 Neruo nunc tenui uersibus arduis.
Terras frugiferas, ueliuolum mare,
Caelum nubiferum, claraque sidera
Clemens innumeris tu meritis reples.
Sincerum ualidis me, dea, uiribus
60 Conserua, et solidus sit uigor artuum
Totius generi stelligerae domus.
Sensus aetherii mentibus haereant
Et uoces placidis moribus insonent,
Quae cunctis placeant gentibus et deo.
3. ad diuam uirginem Mariam quae Florentiae nuntiata cognominatur
Angeli mira nitidi salute
Fertilis mater subito momento
Mixta non ulli generi uitorum
Concipis alma.
5 Spiritus sacris uteri latebris
Semen infundens hominum salutis
Pignus aeternum tenero reliquit
Virginis aluo.
Hinc et haud altis thalamis recumbens,
10 Nixa nec spondae tabulis eburnae
Nec toris pictis Tyrioue tinctae
Murice lanae,
Sed super faenum paris alma prolem,
Quae, ne in obscurum rueremus Orcum,
15 Caede crudeli, proprio redemit
Sanguine uitam.
Inde complexum niueis lacertis
Tu foues natum gremio tepenti,
Lacte caelesti simul et fluenti
20 Nectare pascens.
Hos tuo seruus modulos fidelis
Numini adscribit, genitrix, sacrato;
Hoc pia munus capias rogamus
Mente profusum.
25 Non mihi docti statuae Myronis,
Mentoris non sunt operosa signa
Vlla, Lysippi tabulae aut Apellis,
Nec Polycleti.
Non meis fulgent loculis lapilli,
30 Quos maris splendens tulit unda rubri,
Non lapis nostra Parius sub arca
Clauditur ullus.
Multa non auri resident talenta,
Non ebur nobis niueum Syene
35 Misit euulsum ex elephantis ore
Dentibus albis.
Diuites fuluos tripodas ferentes
Dent nouos arae calices calenti,
Lucidis gemmis pateras rigentes
40 Pondere multo.
Aureos pelues teretesque lychnos
Tecta suspendant laqueata circum,
Vasa dent reges rigidasque fuluo
Lampadas auro.
45 Offerant arae uarios tapetas,
Sericas uestes, Tyrii coloris
Purpuram multam, uariata pictis
Gausapa filis,
Arma uictores foribus reponant,
50 Cereis aras onerent figuris,
Fumidas dites repleant acerras
Ture Sabaeo.
4. ad Marsilium Florentinum philosophum Platonicum clarissimum
Rugas pone tua fronte, seuerior
Marsili, atque libros pone Platonicos,
Quis nunc inuigilans sic tibi comparas
Nomen perpetuum sagax.
5 Non hic sidereos caelicolum polos,
Non tractus rutilos aetheris ignei,
Non hic multiuagum perlegis aera,
Nimborum et uolucrum plagam,
Non aequor tumidis fluctibus imminens
10 Terrarum exitio, rursus ut alueo,
Quae fundit grauidis nubibus, accipit
Late prodiga flumina.
Non hic omniferas perlegis undique
Terras assiduo uomere saucias,
15 Non mores hominum clara uidentium.
Recto sidera uertice,
Sed quae nunc lyrico pectine ludimus,
Ne tempus celeri diffugiat rota
Sic immune operum, mitis Apollinis
20 Laurus despiciam ut sacras.
Non hic Pindaricos aspicies lacus,
Sed riuum tenuem gurgitis aridi.
Non sentis numeros Orphea nectere
Maternos citharae modis.
5. ad Ginum Caponem ciuem Florentinum de se bene meritum
Maxima, Gine, tuo cepi solacia rure
Vrbanis fessus prope rebus.
Sepositis paulum laxaui pectora curis
Atque quies menti breuis haesit.
5 Lenia iucundos tribuerunt otia lusus,
Estque hilaris lepor auribus haustus,
Atque sales placidi tremulos mouere cachinnos,
Lusit lautae copia mensae;
Ciuilesque fuere dapes et agrestia dona
10 Pomaque ramis lecta sub altis.
Inculti agricolae uersus cecinere proteruos,
Corpora lassauit pila iacta;
Robustaque grauem discum promittere dextra,
Plebi cura est grata torosae.
15 Cura fuit capreos cursu superare fugaces,
Saltu haud tardos uincere ceruos.
Ipse modo in uiridi lentus tellure iacebam
Excipiens patulae arboris umbram,
Et modo captabam siluas et olentia prata
20 Et leue murmur aquae salientis.
Affuit hac Genius Charitesque in luce fauentes
Nympharumque chori dryadesque.
Capripedes Fauni, Panes, Satyrique procaces
Lydis coetus saltibus addunt;
25 Arnigenaeque deae laetas duxere choreas,
Naias hic coniuncta Napaeae.
Alterna ualles nympharum uoce resultant
Et rupes resonant latebrosae.
Haec sine nube dies niueis numeranda lapillis
30 Munere, Gine, tuo alba cucurrit.
Cras Florentinam referes te Ginus in urbem,
Impedietque pedes toga longa.
Hic priuata tenet pariter te et publica cura,
Gentis gloria magna Caponae.
35 Hic Nerius genitor nomen laudemque parauit
Pro patria subiens onus omne.
Hanc propter duxit per densa pericula gressus
Intrepidum gladiis caput obdens.
Ipse toga eminuit patriae inter moenia multis
40 Insignis meritis bonus heros.
Saepe suae patriae uarios conuersus in hostes
Tuscas duxit in arma cohortes.
Rettulit ipse etiam uicino ex hoste triumphos,
Ciuis et imperium auxit Etruscum.
6. ad Antonium Posbonellum, uirum ingenui studii peritissimum
Luteo stratis roseis amictu
Arce Tithonus residens Eoa
Vidit uxorem rutilas agentem
Voce quadrigas.
5 Tum senex diuam Phrygius nitentem
Strinxit infirmis mediam lacertis,
Eius infigens teneris labellis
Oscula mille.
Lucifer stellis radians fugatis
10 Nuntius genti rediit caducae,
Mane praedicens croceum recenti
Praeuius ortum.
Iam leuis summas mouet aura frondes
Arborum, ponto ueniens ab alto,
15 Et quatit florum tremulum cacumen
Omnia lustrans.
Ales et rubra niger ipse crista,
Excitans somnis homines sepultos
Dulcibus lucis cecinit propinquae
20 Versibus ortum.
Vocibus siluae querulis uirentes
Omnium late uolucrum resultant,
Et cauae ualles auium canora
Carmina reddunt.
25 Corpus e pictis thalamis quietum
Iam uigil tollas, iubeo, poeta,
Et domo pellens tenebras inertis
Lumina funde.
Hic uelim sumas Phariam papyrum,
30 Siue membranae bicoloris orbem,
Sepiam nigram calamosque leues
Posce lyramque.
Mox canas sollers fidibus Latinis,
Quos heri dulces modulos canentes
35 Legimus, quondam quibus usa fertur
Lesbia Sappho.
Sic tuis gratus uenies amicis,
Gloriam cautus celebrem parabis;
Sic eris nostro memorandus aeuo,
40 Clarus ubique.
Sic nigras mortis tenebras opacae,
Sic ratem cani fugies Charonis,
Pallidos umbras, Stygiam paludem,
Tartara pulla.
45 Thracius uates citharae potenti
Calluit cantu scopulos mouere
Collibus raucis Rhodopes et altas
Ducere siluas.
Dum petit sedes Erebi nigrantes,
50 Coniugem tristi reuocauit Orco,
Saeua placauit numeris sonoris
Pectora Ditis.
7. ad Antonium Posbonellum Insubrem, uirum ingenuum
O fax Insubriae micans amoenae,
Ingens Castalidum decus sororum,
Antoni, lege maxime rogamus,
Quos molli recubans modo sub umbra
5 Lusi uersiculos super uirentes
In pratis uiolas locis apricis
Propter fluminis impetum sonantis,
Dum Phoebus rutilis caput coruscum
Praecinctus radiis pari refulget
10 Sublimis spatio inter Hesperumque
Auroraeque sacras domos Eoae.
8. ad eundem Antonium
Antoni, Aonium decus,
In nostris salibus condita ueritas
Stat fucata coloribus,
Vt fulgent uariis floribus arbores
5 Fontes irriguos prope.
Mox ramis oritur fetus amabilis
Delectans hominum labra,
Hyblaeisque fauis melleque dulcior.
9. ad Gentilem Vrbinatem, uirum ingenuum
epigrammatumque scriptorem
Pomiferis Autumnus agris sibi pampini corona
Pingues premebat sordidus capillos,
Mustaque calcabat tum mollia tibiis lutosis,
Fructus legebat palmitum calentis
5 Decoctos Phoebi radiis, simul hispidos colonos
Ad durum opus rauco ciebat ore,
Ad consueta trahant tauros iuga prouidi gementes,
Terram uirentem saucient aratris,
Vt sulcis Cerealia semina contegant apricis,
10 Fruges et anno praeparent sequenti.
Lucebat sacris altaribus ignis et rubebat
Tunc ara fuso uictimae cruore.
Vota Pales et cetera numina ruris audiebant,
Voces precantis tum pias coloni,
15 Multiplici † cremeras † ut faenore compleant auitas
Fruges agrestes areas replentes.
Gentiles, Heliconis gloria lumen et uoluptas,
O cultor Haemi uerticis uirentis,
Dulcis amicitiae primum mihi mense foedus ictum
20 Hoc fuit tecum, praepotens amice,
Quam suasit Librae sidus mihi temperans diei
Et noctis horas mutuam futuram.
Autumni cunctis hanc messibus anteponimus nos,
Fetus magis quae fertiles reportet.
10. ad Bartholomaeum Scalam rei publicae Florentinae
scribam peritissimum
Nunc te, diua, precor cape, Polymnia,
Argutas resono carmine tibias,
Quaerens Bartholomaei
Nunc Musis pluteum sacrum.
5 Huius blandiloquis uocibus obsecro
Aurem et dulcisonis cantibus imbue;
Noster quo sit amicus,
Gratis expete uersibus.
Huic si cura sedet pectore publica
10 Vt semper solita, aut cantat Apollini
Cirrhae uictor in antro
Laudes pectine eburneo,
Exspecta uacuum, quando negotia
Paulisper fugient, cum uenit Hesperus
15 Oetae uertice fulgens
Et pacem referens uiris.
Non te difficili pondere comprimo;
Non te uexat onus pergraue, ut arbitror.
Causam, diua, tuere
20 Hanc quaeso facilem tibi.
Delphinas lyra iam flexit Arionis,
Venerunt hilares undique beluae
Latum per mare dulcis
Allectae modulis chelys.
25 Thebarum citharae moenia cantibus
Amphion posuit, duraque marmora
Tangens pollice chordas
Mouit montibus arduis.
Construxitque lyrae Dardana Delius
30 Iam Troiae altiloquis Pergama uersibus.
Auritae Orphea quercus
Sectatae e Rhodopes iugis.
At Scala ingenuis mitior artibus,
Lumen laurigeri conspicuum chori,
35 Sacro pectore Musis
Nil durum facilis gerit,
Musarumque preces audit amabilis;
Se quicunque colunt, hos amat et sibi
Sollers undique quaerens
40 Iungit moribus optimis.
11. ad magnificum Petrum Medicem Florentinum
optimatem de re publica bene meritum
Lydiae gentis, Medices, columna
Firma ferratis adamante nodis,
Petre, cui scribam numero uirorum
Te magis aeque?
5 Ciuis haud regem pateris uocari,
Nomen odisti domini superbum,
Et fugis fastus tumidos tyranni
Nomina damnans.
Negligens uanos populi fauores,
10 Non ducis laudas titulos potentis,
Nursiae nec tu nimium fugacis
Vteris aura.
Publicae curam assiduam salutis
Pondus et carae patriae ferentes
15 Fama priuatis titulis diremit
Voce perenni.
Ciuibus non es numerandus ergo,
Seu magis prisci placeant Quirites,
Siue Romanos memores colonos
20 Gentis Etruscae.
Sedibus sacris igitur deorum
Cur Petrum Lydum dubitem locare,
Ture fumantes onerans Sabaeo
Impiger aras?
12. magnifico uiro Petro Medici Florentino
optimati de re publica bene merito
Iam tandem optatos iterum spectamus Etruscos,
Tyrrheno siccam pellimus amne sitim.
Iam iuuat en liquida perfundere corpora lympha,
Arida nunc uitreis membra rigamus aquis.
5 Appenninae Arnus delapsus ab aggere rupis
Saxosis fundit flumina prima iugis.
Indeque frondosas tingens aspergine siluas
Muscosis tangit praedia Tusca uadis.
Dein auro rigidam gestans Florentia uestem
10 Hic in arenosis rupibus alta sedet.
Aurea formoso crepitant huic bractea uultu,
Auricomum cingunt lilia rubra caput.
Hic, ubi sunt aedes latebroso in margine ripae,
Romani statio militis ante fuit.
15 Hic, ubi tensa prius tentoria cana fuerunt
Structaque non alto culmine parua teges,
Auratis trabibus nunc alta palatia cernis,
Diuitis hic populi tecta superba uides.
Hic, ubi nunc ciues celebrant fora rauca togati
20 Passibus et lentis tempora longa terunt,
Errabat laetis armatus miles in agris,
Carpebant celeres utile gramen equi,
Tondebat uiridem fecundis uallibus herbam
Discurrens uarium lata per arua pecus.
25 Hic, ubi pugnaci dictator Sulla cohorti
Innixus uallo bellica iura dabat,
Nunc, Petre, aurifera populos in pace gubernas
Vrbanaque toga conspiciendus ades.
Tu renuis regnum malens priuatus haberi,
30 Publica sed sapido pectore cura sedet.
Non tu sceptra geris ciuili regia dextra,
Verba tuis non das imperiosa uiris;
Imperium sed habes hominum per corda repostum,
Regna tamen populi pectore cultus habes.
35 Hunc potes, ad calidum, si uis, transmittere Gangen;
Ad Gades si uis mittere, perget ouans.
Non ita plaudebant cunei suffragia Magno,
Cum iuuenis Romae laurea serta tulit,
Vt tibi dulcisonis ciues assensibus omnes,
40 Vocibus et laetis plebs tibi Lyda fauet.
13. magnifico uiro Laurentio Medici Florentino primati
Mirifico luxu ualuis sublimis apertis
Astrigeri patuit regia celsa poli.
Innixus solio gemmis lucente coruscis
Iuppiter omnifera fronte serenus erat.
5 Astiterat Iuno dulci sociata marito
Suauibus effundens mitia uerba iocis,
Atque noui incipiens antiqua ab origine mundi
Ridebat summi lenia furta Iouis.
Phoebus inauratos fundens per colla capillos
10 Argutae tetigit pollice fila lyrae,
Qui septem uocum referens discrimina neruis
Ducebat dulci sidera cuncta sono,
Cantabat summi uictricia gesta Tonantis,
Cum rutilo anguipedum fulmine turba perit.
15 Mars aderat non arma gerens nec noxia tela,
Sed pulchro Veneris fixus in ore suae,
Incumbensque genu tendebat molliter arcum
Aliger expromens spicula saeua deus.
Nunc hos nunc illos telis confixit acutis,
20 Sed non ardenti tacta Minerua face,
Cum pater omnipotens, nutu qui concutit orbem
Et quatit omnifica tela trisulca manu,
Signifera terras despectans arce iacentes
Vertit in Hesperium lumina bina latus,
25 Sidereosque oculos Tyrrhena per aequora uoluens
Praedia tum Lydi spectat Etrusca soli,
Visaque purpureo Florentia uertice fulsit
Cumque illa Medicae clara propago domus,
Insignemque uidet Petrum Cosmumque parentem;
30 Illorum subeunt inclyta facta uirum.
Imperat extemplo non longa silentia cunctis
Iuppiter his soluens ora serena modis:
"Nullane tam clarae stirpis monumenta manebunt,
Restabunt Medicae pignora nulla domus?
35 Ergo nihil patriam meritis ornasse decoram
Profuerit, nihil his maxima gesta merent,
Semper et intentos ad publica commoda ciues
Et rebus patriae consuluisse suae?
Nil prodest taetros pepulisse ex urbe tyrannos,
40 Raptores patriae uindice lege premi,
Communes campos uacuasse nocentibus herbis,
Lurida ne florens plebs aconita bibat,
Huic semper pacem et laetos quaesisse triumphos,
Artibus hanc semper excoluisse nouis,
45 Aedibus insignem lautis et mole superba
Fecisse, ut tangat machina celsa polum?
Quid prodest coluisse deum pietate fideque,
Fundasse in patria ditia templa sua?
Quae meritis aut ora uacat, quae terra reposta
50 Non sentit Cosmi maxima facta mei?
Ille per abductos Solymos pia templa locauit,
Ornatur donis terra fretumque suis.
Praemia si digno pensantur nulla labori,
Virtutem uanam quis coluisse uelit?
55 Ergo Petro egregiam prolem Cosmoque nepotem
Nunc pro tot meritis praemia digna damus.
Hic erit ille genus decoret qui laude paternum,
Qui non a claro degenerabit auo,
Huncque super proles Medicum generosa uirescet,
60 Palmes et hic Laurens aurea poma feret,
Virtutemque colet Medices Laurentius omnem
Etrusca tanquam cultus in urbe deus."
Sic ait et picei torrentis pignore firmat
Per Stygios iurans terque quaterque lacus.
65 Assensere dei iucundis plausibus omnes
Laetitiaeque edunt pignora firma deae.
Ac simul est infans genitus cunisque locatus,
Vagitus tremulo cum dedit ore nouos,
Florigeris nymphae implerunt cunabula sertis,
70 Cinxerunt tenerum laurea serta caput.
Nectareo Aonides lactarunt ubere Musae
Inque sinu Charites enutriere suo.
Gratiaque amplexu dulci fouet atque decorem
Per roseas gaudet fundere diua genas.
75 Dat formam Cypris, culti Cyllenius oris
Nestoreos lingua promere posse fauos.
Hunc etiam aspiciens pharetratus forte Cupido,
"Militiae nostrae tu quoque", dixit, "eris;
Fortunatus eris placido sub amore puellae,
80 Impediet blando comis amica iugo";
Gradiuusque pater ualidis dat robur in armis,
Arbitus erudiit docta Minerua datis.
Dat citharam uati sublimeque carmen Apollo,
Pectoreque ut sapido nil nisi grande gerat;
85 "Imperiumque hominum per pectora", dixit, "habeto",
Natali arridens Iuppiter ipse tuo.
Assensit uultu coniunx festiua benigno;
Abfuerat gelida falcifer arce senex.
